Πέμπτη 15 Ιανουαρίου 2015

Διαθέσεις των ρημάτων (Ν.Γλώσσα, 4 ενότητα)

Οι φωνές των ρημάτων είναι δύο: ενεργητική και παθητική.  Για να προσδιορίσουμε τη φωνή ενός ρήματος, ελέγχουμε τη μορφή του, την κατάληξη.

Αντίθετα, οι διάθέσεις είναι τέσσερις (ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη) και, για να προσδιορίσουμε τη διάθεση ενός ρήματος, ελέγχουμε τη σημασία του.
Συγκεκριμένα: 




Παραδείγματα:
Ενεργητική διάθεση: Ο Γιώργος τρέχει.
                                  Ο Γιώργιος χτύπησε την πόρτα.


Παθητική διάθεση: Μαύρισα από τον ήλιο.
                              Προδόθηκα από τους φίλους μου.
                              Το σπίτι πουλιέται ή ενοικιάζεται;
[από τον ήλιο, από τους φίλους μου: ποιητικό αίτιο]


Μέση διάθεση: Η αδερφή μου ντύνεταιΑσκούμαι καθημερινά.  Ετοιμάζομαι γρήγορα.  Σηκώθηκα αργά.  Κρύφτηκε πολύ καλά.  Τραβήχτηκα στην άκρη, για να βολευτείς.
                 Αυτοί οι δύο συνέχεια τσακώνονταιΑλληλοκοιτάχτηκαν άγρια.  Όλη την ημέρα μάλωναν.  Δε μιλιέμαι με τον γείτονά μου.  Αγκαλιάζονται.     Ο Νίκος και η Όλγα αγαπιούνται πολύ. .


Ουδέτερη διάθεση:  Ζω.  Διψάω πολύ.  Ονειρεύομαι.  Βαριέμαι.  Χαίρομαι ιδιαίτερα! Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύειΚοιμάμαι αργά.  Δε νυστάζω.



Ποιητικό αίτιο:
α) Η πιο συνηθισμένη του μορφή είναι από + αιτιατική. π.χ. Εκλέχθηκε από την ολομέλεια.  
β) Με ρηματικά επίθετα σε -τός εκφέρεται με σε+αιτιατική. π.χ. Σεβαστός σε όλους.
γ) Στις παθητικές μετοχές που λήγουν σε -μένος μπορεί να εκφέρεται με με+αιτιατική. π.χ. Χώμα δροσισμένο με νυχτιάς αγέρι.   Γη ποτισμένη με αίμα.
δ) Μερικές φορές σε μετοχές παρακειμένου είναι ενωμένο ως πρώτο συνθετικό. π.χ. ηλιοκαμένος, τουρκοπατημένος

-Παραλείπεται, όταν εύκολα εννοείται από τα συμφραζόμενα. 
π.χ. Ενώ επέστρεφαν από το χωράφι, έπιασε βροχή και βράχηκαν.  Μαύρισες πολύ.

Προσοχή: το προθετικό σύνολο από + αιτιατική δε δηλώνει πάντα το ποιητικό αίτιο.
Ο ληστής προδόθηκε από το συνεργό του (ποιητικό αίτιο)
Ο ληστής προδόθηκε από ένα σημάδι στο αριστερό του χέρι (προθετικό σύνολο που δηλώνει την αιτία)