Τονισμός στην αρχαία ελληνική, παραδείγματα

• πρέπει οπωσδήποτε να ξέρω ποια είναι τα μακρά και ποια είναι τα βραχέα, αλλιώς δεν μπορώ να τονίσω σωστά! (φωνήεντα και διφθόγγους / κανόνας για το -α στην κατάληξη του πληθυντικού ουδετέρου)

• θυμάμαι:

- η προπαραλήγουσα παίρνει πάντα οξεία (δε με ενδιαφέρει αν είναι μακρόχρονη ή βραχύχρονη): π.χ. τό στάδιον, ὁ ἄνθρωπος, ἡ περίβολος, ἡ εἴσοδος, τό γήπεδον, τό ἄδυτον

-αν πρέπει να τονίσω μια συλλαβή βραχύχρονη (Β), θα βάλω οξεία (ποτέ μα ποτέ περισπωμένη σε βραχύ). Δε με ενδιαφέρει αν η συλλαβή αυτή είναι λήγουσα ή παραλήγουσα, δεν το ελέγχω αυτό!

π.χ. τό βέλος, τά βέλη, ὁ λόγος, τῶν λόγων, ὁ νομός, ὁ νόμος, οἱ νομοί (το -οι στο τέλος είναι βραχύ), τό ὅπλον, σχεδόν, τό μέσον, ὁ τρόπος, ἡ λεωφόρος, φέρω, ὁ ποταμός         

 

  

-αν πρέπει να τονίσω μακρόχρονη παραλήγουσα, πρέπει να ελέγξω και τη λήγουσα.        

 α) αν είναι και οι δύο μακρόχρονες, δηλαδή και η παραλήγουσα μακρόχρονη και η λήγουσα             μακρόχρονη, τότε βάζω στην παραλήγουσα οξεία (ΜΜ)

π.χ. τοῦ κήπου, τῶν κήπων, τοῖς κήποις, τούς κήπους, ἡ θήκη, τοῦ χώρου, τῶν χώρων, τούς        χώρους, τῷ χώρῳ, τῶν γενναίων, τοῖς γενναίοις, τοῦ δούλου, τούς δούλους, τοῦ οἴκου, τῶν οἴκων, τούς οἴκους, τοῦ δώρου, τῷ δώρῳ, τῶν δώρων

β) αν είναι η παραλήγουσα μακρόχρονη αλλά η λήγουσα βραχύχρονη, τότε βάζω περισπωμένη στην μακρόχρονη παραλήγουσα (ΜΒ)

π.χ. ὁ κῆπος, τόν κῆπον, οἱ κῆποι, (ὦ) κῆπε, αἱ θῆκαι, ὁ χῶρος, τόν χῶρον, οἱ χῶροι, ὁ γενναῖος, τόν γενναῖον, οἱ γενναῖοι, ὁ δοῦλος, οἱ δοῦλοι, τόν δοῦλον, ὁ οἶκος, τόν οἶκον, οἱ οἶκοι, τό δῶρον, τά δῶρα (βραχύ το -α στην κατάληξη του ουδετέρου στον πληθυντικό)

 

-αν πρέπει να τονίσω λήγουσα¹ μακρόχρονη, ελέγχω την πτώση του τύπου:

α) αν έχω πτώση ονομαστική ή αιτιατική ή κλητική (ενικού ή πληθυντικού), βάζω οξεία στη μακρόχρονη λήγουσα

π.χ. ἡ τιμή, ἡ ψυχή, ὁ ποιητής (ονομαστική)

τήν τιμήν, τήν ψυχήν, τόν ποιητήν, τούς ποταμούς, τούς νομούς (αιτιατική)

(ὦ) τιμἠ, (ὦ) ψυχή (κλητική)

β) αν έχω πτώση γενική ή δοτική (ενικού ή πληθυντικού), βάζω περισπωμένη στη μακρόχρονη λήγουσα

π.χ. τῆς τιμῆς, τῆς ψυχῆς, τοῦ ποιητοῦ, τοῦ ποταμοῦ, τοῦ ἱεροῦ, τῶν ἱερῶν, τῶν ποταμῶν. τῶν τιμῶν, τῶν ψυχῶν, τῶν ποιητῶν, τῶν ἀνδρῶν (γενική)

τῇ τιμῇ, τῇ ψυχῇ, τῷ ποταμῷ, τῷ ἱερῷ, τῷ ποιητῇ, τῷ μαθητῇ (δοτική ενικού)

ταῖς τιμαῖς, ταῖς ψυχαῖς, τοῖς ποταμοῖς, τοῖς ἱεροῖς, τοῖς μαθηταῖς (δοτική πληθυντικού)

1 Αν η λήγουσα είναι βραχύχρονη, δεν κοιτάω την πτώση! Βάζω κατευθείαν οξεία (τα βραχέα πάντα οξεία), π.χ. οἱ νομοί, ὁ νομός, τοῦ πατρός, τῆς γυναικός

 

Αχώριστα μόρια που αλλάζουν μορφή ανάλογα με το τι ακολουθεί (ανάλογα με το πρώτο γράμμα του β συνθετικού)

Εκ- (μπροστά από σύμφωνο , εξ-(μπροστά από φωνήεν)

Εν-, εγ- (μπροστά από κ,γ,χ), εμ- (μπροστά από π, β φ, μ), ερ-( μπροστά από ρ), ελ- (μπροστά από λ)

Επί- επ- (μπροστά από φωνήεν), εφ- (μπροστά από λέξη που έπαιρνε δασεία στα αρχαία ελληνικά)

Συν-, συγ- (μπροστά από κ,γ,χ), συμ- (μπροστά από π, β φ, μ), συρ-( μπροστά από ρ), συλ- (μπροστά από λ)

Από απ- (μπροστά από φωνήεν), αφ- (μπροστά από λέξη που έπαιρνε δασεία στα αρχαία ελληνικά)

Υπό, υπ- (μπροστά από φωνήεν), υφ- (μπροστά από λέξεις που έπαιρναν δασεία στα αρχαία ελληνικά)

Παραδείγματα:

εκ-κλησία, έξ-οδος, εξ-αγωγή, εκ-στρατεία, έκ-σταση, εξ-ημερώνω, εκ-λαμβάνω, εξ-ορία

εν-τάξει, εν-υπόγραφος, έν-δικος, έν-θεος, εν-αλλαγή / εγ-κρατής, εγ-κύκλιος, εγ-γενής, εγ-γονός,

εγ-χάρακτος / εμ-βόλιο, εμ-πύρετος, εμ-φύσησε, εμ-βέλεια, εμ-πλοκή, εμ-φύλιος / έρ-ρινος, έρ-ρυθμος /

έλ-λειμμα, έλ-λογος, ελ-λιμενίζω

επι-βάλλω, επι-δοκιμάζω, επί-μονος, επί-τομος / επ-αύξηση, επ-έλαση, επ-ώδυνος, επ-ώνυμο / εφ-οπλιστής (ὅπλον), εφ-άμιλλος (ἅμιλλα), εφ-απτομένη (ἅπτομαι)

συν-τοπίτης, συν-τρέχει, συν-δυασμός, σύν-θημα, συν-αίρεση, συν-ώνυμα, συν-έλευση /συγ-καλύπτω,

συγ-χέω, συγ-γενής, συγ-γραφέας, συγ-κινημένος, συγ-χαρητήρια / συμ-βάλλω, συμ-βουλή, συμ-παίχτης, συμ-μαθητής, συμ-πάσχω, συμ-φοιτητής, συμ-φορά, συμ-μαχία / συρ-ροή, σύρ-ριζα, συρ-ρικνώνω,

συρ-ραφή / συλ-λαβή, συλ-λαμβάνω, συλ-λογή

απο-γοητεύω, από-λυτος, από-μερα, απο-κλείω / απ-άνεμος, απ-αίσιος, απ-οικία /αφ-οπλίζω (ὅπλον), αφ-όρμηση (ὁρμῶ), αφ-αιρώ (αἱρῶ), αφ-ηγούμαι (ἡγοῦμαι)

υπο-χωρώ, υπό-γειος, υπό-νομος, υπο-λογίζω /υπ-εύθυνος, υπ-αναχωρώ, υπ-αγορεύω, υπ-αίτιος /

υφ-υπουργός, υφ-ήλιος (ἥλιος), υφ-ηγητής (ἡγοῦμαι

 

Ανάπτυξη παραγράφου με ορισμό, αιτιολόγηση και διαίρεση: παραδείγματα και άσκηση εμπέδωσης.

Ορισμός

Έχουμε ορισμό, όταν στην παράγραφο μας δίνει τη σημασία μιας έννοιας. Συχνά εντοπίζουμε λέξεις όπως: ορίζεται, είναι, αποτελεί, σημαίνει, ονομάζεται, αποκαλείται...

1. Οικογένεια είναι καταρχήν η ένωση και συμβίωση δύο ανθρώπων διαφορετικού φύλου, που διαβιούν υπό κοινή στέγη και έχουν συναποδεχτεί ότι θ' αντιμετωπίζουν από κοινού τα προβλήματα. Αντικειμενικός όμως σκοπός της οικογένειας είναι η τεκνοποίηση και η διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρώπου. Από αυτήν τη λειτουργία της η οικογένεια καθίσταται καίριος θεσμός, αφού μέσω αυτής διαιωνίζεται η κοινωνία τόσο βιολογικά όσο και ηθικά - πολιτισμικά. Έτσι η οικογένεια έχει συναισθηματικό, οικονομικό, αναπαραγωγικό, κοινωνικό σκοπό. Είναι, με άλλα λόγια, ένας θεσμός κύτταρο και θεμέλιο της κοινωνίας.

(στην παράγραφο αναλύεται η έννοια της οικογένειας, τι είναι η οικογένεια)

2. Περίοδος ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις που εκφράζει ένα πλήρες νόημα. Μια περίοδος μπορεί να περιέχει μία, δύο ή περισσότερες προτάσεις. Στον προφορικό λόγο το σύνολο αυτό βρίσκεται ανάμεσα σε παύσεις της φωνής, ενώ στο γραπτό λόγο ανάμεσα σε τελείες.

(δίνεται ο ορισμός της παραγράφου)

3. Οι νέοι καλούνται να χρησιμοποιήσουν το δοκίμιο στο γραπτό λόγο τους. Δοκίμιο είναι ένα σύντομο, γρήγορα γραμμένο, ευπρόσιτο στο πλατύ κοινό κείμενο, που αποτελεί μια απόπειρα να προσεγγίσει κανείς σε αρκετό βαθμό ένα θέμα κριτικής, επιστήμης, τέχνης, ηθών με γνώσεις και καλλιέργεια, χωρίς όμως να το εξαντλεί, γιατί τούτο θα απαιτούσε συστηματική και διεξοδική διερεύνηση, επομένως μια πολυσέλιδη πραγματεία.

(τι είναι δοκίμιο; η σημασία του όρου δίνεται στην παράγραφο)

4. Τέχνη ονομάζεται το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας με βάση την πνευματική κατανόηση, επεξεργασία και ανάπλαση, κοινών εμπειριών της καθημερινής ζωής σε σχέση με το κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο διέπονται. Αποτελεί μια ευρύτερης ερμηνείας ονομασία που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε τη διαδικασία, της οποίας προϊόν είναι κάτι το μη φυσικό, το οποίο ακολουθεί τους κανόνες του δημιουργού. Κατά συνέπεια όροι με κοινή ρίζα όπως τεχνικό, τεχνίτης, καλλιτέχνης αποδίδονται σε ανθρώπινες δημιουργίες και δραστηριότητες αυθαίρετες με τη ροπή του φυσικού κόσμου. Στον Δυτικό κόσμο η τέχνη περιγράφεται ως art, από το Λατινικό ars που εν μέρει σημαίνει διακανονίζω, διευθετώ. Η τέχνη, με την ευρύτερη έννοια, είναι η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας.

(τι είναι τέχνη; ο όρος αναλύεται στην παράγραφο)

5. Ρατσισμός είναι το δόγμα το οποίο πρεσβεύει τη διάκριση των ανθρώπων σε φύσει ανώτερους και κατώτερους. Ισχυρίζεται δηλαδή πως υπάρχουν άνθρωποι που είναι από τη φύση τους κατώτεροι, αφού ανήκουν σε φυλές, έθνη ή κοινωνικές ομάδες που μειονεκτούν έναντι των άλλων ανθρώπων

(αναλύεται η έννοια του ρατσισμού, τι είναι ρατσισμός)

 

 

Αιτιολόγηση

Έχουμε αιτιολόγηση όταν στην παράγραφο χρησιμοποιούνται επιχειρήματα, για να στηρίξουν αυτό που δηλώνεται στη θεματική πρότασή της. Βρίσκουμε λέξεις / φράσεις όπως: γιατί, επειδή, αφού, αυτό γίνεται για αυτούς τους λόγους, αυτό ισχύει γιατί...

1. Οι βάσεις του τρόπου σκέψης, αλλά και η στάση απέναντι στη γνώση διαμορφώνονται από πολύ μικρή ηλικία. Το παιδί, όταν έρχεται στο σχολείο, αν και δεν έχει ακόμα ένα ισχυρό μορφωτικό απόθεμα, έχει σίγουρα μια μορφωτική προδιάθεση, μια νοοτροπία απέναντι στο διάβασμα και τη μάθηση διαμορφωμένη μέσα στην οικογένεια. Μάλιστα, στην εποχή μας, ισχύει και κάτι άλλο. Ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό των γονιών, σε σχέση με προηγούμενες εποχές, έχει ανεβασμένο επίπεδο σπουδών, είναι περισσότερο «πάνω από το παιδί του» κατά τη διαδικασία μάθησης.

(στις λεπτομέρειες αιτιολογείται αυτό που λέει η θεματική πρόταση: για ποιους λόγους ο τρόπος σκέψης μας μπαίνει σε βάσεις από πολύ μικρή ηλικία. Είναι σαν να εννοείται μετά από τη θεματική περίοδο η φράση: αυτό συμβαίνει γιατί….)

 

2. Η πολιτεία όμως διαθέτει μέσα παιδείας που τα άτομα  δε διαθέτουν. Γιατί η παιδεία σε μια κοινωνία χρειάζεται συντονισμό δραστηριοτήτων, μια ιεράρχηση αξιών, που μόνο μια υπερκείμενη εξουσία μπορεί να επιβάλλει. Γιατί η παιδεία κρυσταλλώνεται μέσα στην κοινή παράδοση ενός λαού και την παράδοση αυτήν, πιο μακρόβια από τα πρόσκαιρα άτομα, έχει τη δύναμη και το χρέος η πολιτεία να εγκολπωθεί και να διαφυλάξει.

(στις λεπτομέρειες αιτιολογείται αυτό που λέει η θεματική πρόταση, ότι η πολιτεία διαθέτει μέσα παιδείας που δε διαθέτουν τα άτομα. Δηλ. εξηγεί γιατί ισχύει αυτό, πού οφείλεται. Βλέπετε και τους συνδέσμους γιατί, που βοηθούν στην αναγνώριση του τρόπου ανάπτυξης της παραγράφου)

3. Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας δε διαβάζει. Δεν αγαπά το βιβλίο και τη μελέτη. Γιατί όμως; Κληρονομικά βάρη και φυλετικός χαρακτήρας; Μα τότε θα ΄πρεπε μάλλον το αντίθετο να συμβαίνει!… Η εθνική κληρονομιά του Έλληνα είναι βαθιά πνευματική. Τότε; Πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο άνθρωπος δε γεννιέται αγκαλιά με το βιβλίο, του μαθαίνουν να το αγαπάει. Είναι θέμα γενικότερης παιδείας, που ξεκινάει βέβαια από την εκπαίδευση, από τα σχολεία όλων των βαθμίδων. Και εκεί φαίνεται πως υστερούμε. Γιατί εμείς από τα σχολεία βγάζουμε ανθρώπους που ακούν για βιβλίο, ακούν για μελέτη και το βάζουν στα πόδια! Κακογραμμένα βιβλία και μέθοδοι σκουριασμένες απωθούν τους νέους από το βιβλίο και την ευπρόσδεκτη και γόνιμη γνώση.

(εδώ μας βοηθάει η ερώτηση «γιατί όμως;» να εντοπίσουμε την αιτιολόγηση. Η παράγραφος προσπαθεί να εξηγήσει γιατί ο Έλληνας δεν αγαπά το βιβλίο)

4. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του πρωινού καθ’ όλη τη διάρκεια τις προετοιμασίας του μαθητή για τις εξετάσεις. Ένα πλήρες πρωινό αυξάνει τη διάθεση και την ενέργεια του παιδιού, για να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες του διαβάσματος και των άλλων υποχρεώσεων τις ημέρας. Επιπλέον, μειώνει το αίσθημα τις πείνας κατά τις μεσημεριανές ώρες, γεγονός που αποτρέπει την υπερκατανάλωση φαγητού το μεσημέρι, κάτι που θα προκαλούσε υπνηλία και μείωση τις απόδοσης του μαθητή.

(είναι σαν να εννοείται η ερώτηση: γιατί είναι σημαντικός ο ρόλος του πρωινού κατα την προετοιμασία για τις εξετάσεις; Η απάντηση δίνεται στις λεπτομέρειες, δηλαδή εκεί αιτιολογείται αυτό που δηλώνεται στη θεματική πρόταση)

 

 Διαίρεση

Η παράγραφος αναπτύσσεται με διαίρεση, όταν δίνονται κάποιες κατηγορίες, όταν γίνεται μια υποδιαίρεση μιας έννοιας, όταν δίνονται τα είδη της. Εντοπίζουμε φράσεις όπως: διακρίνεται σε, (δια)χωρίζεται σε, διαιρείται σε, υπάρχουν δύο είδη, υπάρχουν τρεις μορφές, εντοπίζουμε τέσσερις πυλώνες, έχει πέντε μέρη, κλπ

1. Η Αρχαία Ελληνική ποίηση μπορεί να διαιρεθεί αδρομερώς στα εξής τρία μέρη: στην επική, τη λυρική και τη δραματική. Οι μορφές αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Έτσι, η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα με την ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι ευπατρίδες αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή των εμπόρων και των ναυτιλόμενων που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερο πολιτικά δικαιώματα αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας δημιουργείται μια νέα μορφή ποίησης που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ολόκληρου του λαού, η δραματική ποίηση. (η ποίηση διακρίνεται στις 3 μορφές της, τα 3 είδη της, έχουμε δηλαδή μια υποδιαίρεση της ποίησης)

 

2. Κάθε κυβερνητική υπηρεσία –και κυρίως αυτές που σχετίζονται με την εθνική άμυνα και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας-διαβαθμίζει τις πληροφορίες που στέλνει ή δέχεται, ανάλογα με την κρισιμότητά τους για την εθνική ασφάλεια, σε τρεις κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι άκρως απόρρητες. Πρόκειται για πληροφορίες στις οποίες έχουν πρόσβαση ελάχιστα πρόσωπα, και οι οποίες απαιτούν τον ύψιστο βαθμό προστασίας. Η αποκάλυψή τους θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στην ασφάλεια της χώρας και της θέσης της στο διεθνή χώρο. Ακολουθούν οι απόρρητες. Αυτές είναι πληροφορίες σημαντικές για την εθνική ασφάλεια, στις οποίες έχουν πρόσβαση λίγα πρόσωπα. Παρόλο που δεν έχουν την ίδια διαβάθμιση με τις άκρως απόρρητες, η δημοσιοποίησή τους θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην εθνική ασφάλεια. Και, τέλος, είναι οι εμπιστευτικές. Ο χαρακτηρισμός δηλώνει ότι πρόκειται για πληροφορίες που δεν πρέπει να δουν το φως της δημοσιότητας. Σημαίνει δηλαδή ότι, αν γίνουν σωστές, θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και να επηρεάσουν αρνητικά τα συμφέροντα μιας χώρας.

(κατηγοριοποιούνται οι πληροφορίες, δίνονται 3 είδη τους. Στην παράγραφο αυτή έχουμε και διαίρεση και ορισμό, γιατί στη συνέχεια δίνει τη σημασία των τριών όρων, δηλαδή λέει τι σημαίνει άκρως απόρρητες, τι σημαίνει απόρρητες και τι σημαίνει εμπιστευτικές)

 

3. Η εκπαίδευση ανάλογα με την ηλικία των ανθρώπων που την ακολουθούν και το γνωσιολογικό επίπεδο που παρέχει διακρίνεται σε τρεις βαθμίδες, στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια. Στην πρωτοβάθμια φοιτούν μαθητές… και λαμβάνουν κυρίως γνώσεις… Στη δευτεροβάθμια… Ενώ στην τριτοβάθμια…

(έχουμε διαίρεση, γιατί δίνονται οι τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης)

 

 

Ασκήσεις εμπέδωσης:

Με ποιον τρόπο ανάπτυξης αναπτύσσονται οι παρακάτω παράγραφοι; (ορισμό, αιτιολόγηση ή διαίρεση;)

1. Η προκατάληψη ορίζεται ως μια αρνητική στάση απέναντι στα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, στάση η οποία βασίζεται αποκλειστικά στη συμμετοχή τους στην ομάδα αυτή. Αναλυτικότερα, κάποιος που είναι προκατειλημμένος απέναντι σε μια ομάδα τείνει να αξιολογεί τα μέλη της με αρνητικό τρόπο, απλά και μόνο επειδή ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Η προσωπικότητα, η συμπεριφορά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε συγκεκριμένου ατόμου παίζουν πολύ μικρό ρόλο, εφόσον όλα τα μέλη της ομάδας έχουν μεταξύ τους ομοιογενή χαρακτηριστικά.

………………………………...……

2. Σήμερα η εξειδίκευση έγινε απολύτως αναγκαία. Πρώτον, γιατί οι ασχολίες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτουν ένα τόσο ευρύ φάσμα, ώστε να είναι αδύνατη η ταυτόχρονη επίδοση του σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς. Έπειτα, η εξειδίκευση επιβάλλεται στην εποχή μας από την έκρηξη των επιστημονικών γνώσεων. Όσο περισσότερα αντικείμενα περιλαμβάνονται στο πλάτος μιας επιστήμης, όσο πιο δύσκολη γίνεται η έρευνα τους σε βάθος. Αν σε αυτά προσθέσουμε και την ανάγκη να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα πολύπλοκα προβλήματα που υπάρχουν στην εποχή μας, αντιλαμβανόμαστε πόσο απαραίτητη είναι σήμερα η εξειδίκευση.

…………………………..……….

3. Κατανάλωση είναι η χρήση αγαθών ή υπηρεσιών για την ικανοποίηση των αναγκών μας. Δεν είναι μόνο η λήψη τροφής ή το κάψιμο των ξύλων, που η εξαφάνισή τους συντελείται μπροστά στα μάτια μας, είναι και το ντύσιμό μας, η κίνηση των μηχανών, η μετάβαση στο σχολείο, η κόμμωσή μας, η επίσκεψη του γιατρού, το ταξίδι μας με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο, το διάβασμα βιβλίων ή περιοδικών, η μετάβασή μας στον κινηματογράφο, η παρακολούθηση ενός προγράμματος στην τηλεόραση, η ταχυδρόμηση γράμματος ή οποιοδήποτε πράγμα που απαιτεί εργασία από άλλους ή χρησιμοποιεί, έστω και ανεπαίσθητα, τα συσσωρευμένα “καπιταλιστικά αγαθά”. Αλλά το αγαθό που η κατανάλωσή του φτάνει σε ποσοστό 100 % είναι ο χρόνος. Ο καθένας μας από τότε που γεννιέται έως να πεθάνει είναι ένας καταναλωτής του χρόνου.

……………………..……..………

4. Ανάμεσα στα 1912 και 1914 ο Αμερικανός αστρονόμος Slipher έκανε μια καταπληκτική ανακάλυψη: βρήκε πως οι φασματικές γραμμές στα φάσματα 15 κοντινών γαλαξιών είναι μετατοπισμένες προς το ερυθρό άκρο του φάσματος, γεγονός που σημαίνει ότι οι άλλοι γαλαξίες απομακρύνονται από τον δικό μας. Το φαινόμενο αυτό είναι σήμερα γνωστό ως φυγή των γαλαξιών.

…………………..…..…………...

5. Στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες το φαινόμενο της φτώχειας λαμβάνει όλο και πιο δραματικές διαστάσεις. Και αυτό συμβαίνει διότι αναπτύσσεται ένας  άμετρος ανταγωνισμός για τη νομή του πλούτου με βάση τα κριτήρια που θέτει η ελεύθερη αγορά, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί περισσότεροι και φτωχότεροι. Επίσης, αυξάνεται συνεχώς το κόστος ζωής, πολλοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν ούτε στις βασικές ανάγκες.

…………………..………………..

6. Παρότι τα δημοτικά τραγούδια παρουσιάζουν μεγάλο θεματικό πλούτο, μπορούμε ωστόσο να τα χωρίσουμε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσουμε τα τραγούδια που αναφέρονται στις διάφορες εκδηλώσεις της ζωής (της αγάπης, νυφιάτικα, νανουρίσματα, παιδικά, κάλαντα, αποκριάτικα και άλλα εορταστικά, τραγούδια της ξενιτιάς, μοιρολόγια, γνωμικά, τραγούδια της δουλειάς). Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα ιστορικά τραγούδια, δηλαδή αυτά που δημιουργήθηκαν εξαιτίας ενός ιστορικού γεγονότος ή αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπως είναι τα ακριτικά ή τα κλέφτικα. Στην τρίτη κατηγορία τοποθετούμε τις παραλογές, ένα ιδιαίτερο είδος δημοτικού τραγουδιού, το οποίο διακρίνεται για τον αφηγηματικό του χαρακτήρα, τον επικό τόνο και τη δραματική έκβαση.

……………………………………………………………………….………...……… (εδώ έχουμε συνδυασμό τρόπων ανάπτυξης)

7. Οι παρέες συνομηλίκων αποτελούν εξαιρετικά σημαντικούς φορείς κοινωνικοποίησης των νέων. Μέσα από τις παρέες το παιδί κάνει τις πρώτες του προσπάθειες να δημιουργήσει έναν κόσμο όπου δεν θα υπάρχει ο αυστηρός έλεγχος των «μεγάλων», η συμπεριφορά του οργανώνεται και αποκτά κοινωνικό χαρακτήρα, δοκιμάζει νέες εμπειρίες, κοινές με τους φίλους του και πιθανόν διαφορετικές από τα πρότυπα της οικογένειας και του σχολείου. Τα παιδιά διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη του «εμείς», μέσα από το παιχνίδι και τη συναναστροφή, μαθαίνουν να ανταγωνίζονται και να συμβιβάζονται, να υπολογίζουν τους άλλους, να «παίζουν» σύμφωνα με τους κανόνες, να βιώνουν υποχρεώσεις και δικαιώματα, θέσεις και ρόλους, διαμορφώνοντας την προσωπικότητά τους.

…………………………………………………………..