Πώς τονίζω τα ουσιαστικά β΄ κλίσης

 

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ ΚΛΙΣΗΣ

Προσέχω τον τονισμό!

Ισχύουν οι κανόνες τονισμού που έχουμε ήδη διδαχθεί:

-         Η προπαραλήγουσα παίρνει πάντα οξεία (διάμετρος, ποτήριον, κάμηλος)

-        Η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται, όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη (ο τόνος κατεβαίνει στην παραλήγουσα).

Στα ουσιαστικά της β΄ κλίσης η λήγουσα είναι μακρόχρονη

Α) στα αρσενικά και θηλυκά:

στη γενική & δοτική ενικού,

στη γενική, δοτική και αιτιατική πληθυντικού

                                                ἡ  διάμετρος (προπαραλήγουσα), αλλά

τῆς  διαμέτρου	τῶν  διαμέτρων
τῇ  διαμέτρῳ	ταῖς διαμέτροις
	τάς   διαμέτρους

 

Β) στα ουδέτερα:

Στη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού

                                                τό μυστήριον (προπαραλήγουσα), αλλά

τοῦ  μυστηρίου	τῶν  μυστηρίων
τῷ  μυστηρίῳ	τοῖς  μυστηρίοις

 

-        Μακρόχρονη παραλήγουσα παίρνει οξεία μπροστά από μακρόχρονη λήγουσα (ΜΜ), π.χ. τούς δήμους

-        Μακρόχρονη παραλήγουσα παίρνει περισπωμένη μπροστά από βραχύχρονη λήγουσα (ΜΒ), π.χ. τόν δῆμον

-        Μια βραχύχρονη συλλαβή παίρνει πάντα οξεία, π.χ. τόν νόμον

-        Η μακρόχρονη λήγουσα στη γενική και δοτική, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη

τοῦ  νομοῦ	τῶν  νομῶν
τῷ  νομῷ	τοῖς  νομοῖς

 

Δεν ξεχνώ:

-        Η δίφθογγος –οι- που συναντώ στην κατάληξη της ονομαστικής και κλητικής πληθυντικού είναι βραχύχρονη, γιατί είναι στο τέλος της λέξης.  Αντίθετα, στη δοτική πληθυντικού είναι μακρόχρονη, γιατί ακολουθεί και το –ς- .  οἱ  Ἀθηναῖοι (ΜΒ), τοῖς  Ἀθηναίοις (ΜΜ)

-        Η κατάληξη –α- στον πληθυντικό του ουδετέρου είναι βραχύχρονη: τά δῶρα (ΜΒ)

Κλίση ουσιαστικών α΄ κλίσης θηλυκού γένους

Α΄   ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ, ΘHΛΥΚΑ σε –α και σε –η

 

α) σε –α

1) γενική και δοτική ενικού με –η- , αφού πριν από το α της κατάληξης στην ονομαστική υπάρχει σύμφωνο, εκτός από το ρ

(θάλασσα, μᾶζα)

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ	ἡ θάλασσα	μᾶζα (το α της παραλήγουσας μακρό)  (ΜΒ)		-α της κατάληξης=βραχύ, αφού προηγείται σύμφωνο (εκτός από το ρ)
ΓΕΝ	τῆς θαλάσσης	μάζης  (ΜΜ)		Ο τόνος κατεβαίνει στα προπαροξὐτονα, γιατί η λήγουσα είναι μακρόχρονη
ΔΟΤ	τῇ θαλάσσῃ	μάζῃ (ΜΜ)
ΑΙΤ	τήν θάλασσαν	μᾶζαν (ΜΒ)		-α της κατάληξης =βραχύ, όπως και στην ονομαστική
ΚΛΗΤ	(ὦ) θάλασσα	μᾶζα (ΜΒ)		-α της κατάληξης =βραχύ, όπως και στην ονομαστική
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ	αἱ θάλασσαι		μᾶζαι (ΜΒ)	-αι (κατάληξη)=βραχύ
ΓΕΝ	τῶν θαλασσῶν		μαζῶν	Η γενική πάντα τονίζεται στη λήγουσα
ΔΟΤ	ταῖς θαλάσσαις		μάζαις (ΜΜ)	Ο τόνος κατεβαίνει στα προπαροξύτονα, γιατί η λήγουσα είναι μακρόχρονη
ΑΙΤ	τάς θαλάσσας		μάζας (ΜΜ)
ΚΛΗΤ	(ὦ) θάλασσαι		μᾶζαι (ΜΒ)	-αι (κατάληξη)=βραχύ

 

2) διατηρούν σε όλες τις πτώσεις του ενικού το –α , όσα πριν από το –α της κατάληξης στην ονομαστική έχουν φωνήεν/δίφθογγο ή το σύμφωνο –ρ

(σοφία, χώρα)

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ	ἡ δωρεά	χώρα	-α της κατάληξης= μακρό, αφού προηγείται φωνήεν ή –ρ[1]
ΓΕΝ	τῆς δωρεᾶς	χώρας	Όλες οι πτώσεις στον ενικό έχουν τη λήγουσα μακρόχρονη στα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας (Άρα, αν τονίζονται στη λήγουσα, στη γενική και δοτική θα πάρουν περισπωμένη –ισχύει και για τον πληθυντικό αριθμό)
ΔΟΤ	τῇ δωρεᾷ	χώρᾳ
ΑΙΤ	τήν δωρεάν	χώραν
ΚΛΗΤ	(ὦ)  δωρεά	χώρα
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ	αἱ δωρεαί	χῶραι (ΜΒ)	-αι (κατάληξη)=βραχύ
ΓΕΝ	τῶν δωρεῶν	χωρῶν	Η γενική πάντα τονίζεται στη λήγουσα
ΔΟΤ	ταῖς δωρεαῖς	χώραις (ΜΜ)	-αις =μακρό
ΑΙΤ	τάς δωρεάς	χώρας (ΜΜ)	-ας =μακρό (η κατάληξη –ας πάντα μακρόχρονη)
ΚΛΗΤ	(ὦ) δωρεαί	χῶραι (ΜΒ)	-αι (κατάληξη)=βραχύ

 

 

β) θηλυκά σε –η  (κρατούν στον ενικό παντού το –η)

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ	ἡ κώμη  (ΜΜ)	Σε όλες τις πτώσεις οι καταλήξεις είναι μακρόχρονες
ΓΕΝ	τῆς κώμης   (ΜΜ)
ΔΟΤ	τῇ κώμῃ    (ΜΜ)
ΑΙΤ	τήν κώμην   (ΜΜ)
ΚΛΗΤ	(ὦ) κώμη  (ΜΜ)
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ	αἱ κῶμαι (ΜΒ)	-αι (κατάληξη)=βραχύ
ΓΕΝ	τῶν κωμῶν	Η γενική πάντα τονίζεται στη λήγουσα
ΔΟΤ	ταῖς κώμαις (ΜΜ)	-αις =μακρό
ΑΙΤ	τάς κώμας (ΜΜ)	-ας =μακρό (η κατάληξη –ας πάντα μακρόχρονη)
ΚΛΗΤ	(ὦ) κῶμαι (ΜΒ)	-αι (κατάληξη)=βραχύ

 

---

[1] υπάρχουν εξαιρέσεις (είναι βραχύ στα α. προπαροξύτονα ουσιαστικά, π.χ. ἀλήθεια, ἰέρεια, μαθήτρια κλπ, β. γραῖα, γαῖα, μυῖα, μοῖρα, μαῖα, πεῖρα, πρῷρα, σπεῖρα, σφαῖρα, σφῦρα)

Ουσιαστικά α΄ κλίσης, τονισμός

 

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ ΚΛΙΣΗΣ, ΤΟΝΙΣΜΟΣ

·       Τα οξύτονα (δηλ. αυτά που στην ονομαστική ενικού έχουν οξεία στη λήγουσα) έχουν πάντα τον τόνο στη λήγουσα, σε όλες τις πτώσεις, π.χ. ὁ κριτής, τοῦ κριτοῦ, τῷ κριτῇ, τὸν κριτήν

·       Τα οξύτονα παίρνουν περισπωμένη στη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού (πάντα η μακρόχρονη λήγουσα στη γενική και δοτική, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη), π.χ. τῆς πηγῆς, τῇ πηγῇ, τῶν πηγῶν, ταῖς πηγαῖς

 

 

·       Τα παροξύτονα (δηλ. αυτά που στην ονομαστική ενικού έχουν οξεία στην παραλήγουσα) τονίζονται στην παραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις, εκτός από τη γενική πληθυντικού, στην οποία τονίζονται στη λήγουσα (όπως όλα τα ουσιαστικά της α΄ κλίσης), π.χ. ὁ κοχλίας, τοῦ κοχλίου, τοῖς κοχλίαις, τούς κοχλίας, αλλά τῶν κοχλιῶν (φυσικά περισπωμένη στη γενική πληθυντικού).

 

 

·       Τα προπαροξύτονα (δηλ. αυτά που στην ονομαστική ενικού έχουν οξεία στην προπαραλήγουσα):

- διατηρούν τον τόνο στην προπαραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι βραχύχρονη,

 - αλλά τον κατεβάζουν στην παραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη (ο γνωστός κανόνας τονισμού: όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται)

 

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα προπαροξύτονα κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στις εξής πτώσεις:

γενική & δοτική ενικού

δοτική & αιτιατική πληθυντικού

 

Φυσικά, στη γενική πληθυντικού ο τόνος πάντα είναι στη λήγουσα (περισπωμένη).

 

θά­λατ­τα θα­λάτ­της θα­λάτ­τῃ θά­λατ­ταν θά­λατ­τα	θά­λατ­ται θα­λατ­τῶν θα­λάτ­ταις θα­λάτ­τας θά­λατ­ται

 

Καταλήξεις:

 

ΑΡΣΕΝΙΚΑ

ονομαστική	-ας	μακρόχρονη	-ης	μακρόχρονη
γενική	-ου	μακρόχρονη	-ου	μακρόχρονη
δοτική	-ᾳ	μακρόχρονη	-ῃ	μακρόχρονη
αιτιατική	-αν	μακρόχρονη	-ην	μακρόχρονη
κλητική	-α	μακρόχρονη	-η/-α	μακρόχρονη/βραχύχρονη

Το α στην κατάληξη –ας είναι πάνα μακρόχρονο.

 

 

ΘΗΛΥΚΑ[U1] 

ονομαστική	-α	μακρόχρονη	-α	βραχύχρονη
γενική	-ας	μακρόχρονη	-ης	μακρόχρονη
δοτική	-ᾳ	μακρόχρονη	-ῃ	μακρόχρονη
αιτιατική	-αν	μακρόχρονη	-αν	βραχύχρονη
κλητική	-α	μακρόχρονη	-α	βραχύχρονη
	π.χ.  κεραία, ἡμέρα		π.χ. θάλασσα, πεῖνα

 

 

                  ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

ονομαστική	-αι	βραχύχρονη
γενική	-ῶν	μακρόχρονη
δοτική	-αις	μακρόχρονη
αιτιατική	-ας	μακρόχρονη
κλητική	-αι	βραχύχρονη

 

---

 [U1]Κανονικά αν πριν από την κατάληξη –α- υπάρχει σύμφωνο (εκτός από το –ρ-), τότε αυτό το α είναι βραχύχρονο.  π.χ. θάλασσα, πεῖνα

 

Αν πριν από το –α- υπάρχει φωνήεν/δίφθογγος ή το –ρ-, τότε το –α- είναι μακρόχρονο.  π.χ.  κεραία, ἡμέρα

 

Ωστόσο:

Στον κανόνα αποτελούν εξαίρεση και έχουν το –α- βραχύχρονο τα προπαροξύτονα θηλυκά, όπως  ἡ εὐγένεια, ἡ ἀλήθεια, ἡ μάχαιρα, και τα ουσιαστικά γαῖα, γραῖα, μαῖα, μυῖα, μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σπεῖρα, σφαῖρα, σφῦρα.

Τέλος, έχουν το -α μακρόχρονο, αν και προηγείται σύμφωνο, μερικά κύρια ονόματα, όπως Ἀνδρομέδα, Φιλομήλα, Διοτίμα κ.ά.