Αύξηση ρημάτων (Ν.Γλώσσα, 2η ενότητα)

Η αύξηση (ε) μπαίνει πριν από το θέμα στον παρατατικό και στον αόριστο οριστικής.  

π. χ. λέω → έλεγα, καταγράφω → κατέγραψα.

Υπάρχουν μερικά ρήματα που παίρνουν -ή- ως αύξηση.  Αυτά είναι τα:

θέλω > ήθελα, ξέρω > ήξερα, πίνω > ήπια, βρίσκω > έβρισκα ή ήβρα (παλιότερος τύπος)

Η αύξηση διακρίνεται σε δύο είδη: σε εξωτερική και εσωτερική. Εξωτερική είναι η αύξηση που μπαίνει στην αρχή του ρηματικού τύπου, ενώ εσωτερική στο εσωτερικό του ρηματικού τύπου των σύνθετων ρημάτων και πάντα πριν από το δεύτερο συνθετικό, π.χ. γράφω → έγραφα, ξέρω → ήξερα (εξωτερική), προβλέπω → προέβλεπα, συντάσσει → συνέτασσε (εσωτερική).

Το -ε- της αύξησης παραμένει, όταν τονίζεται, και χάνεται συνήθως, όταν δεν τονίζεται. 

π.χ. έλεγα, έλεγες, αλλά λέγαμε, 

προέβλεπες, αλλά προβλέπαμε. 

Τα ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν ή δίψηφο φωνήεν δεν παίρνουν αύξηση, αλλά διατηρούν το αρχικό φωνήεν ή δίψηφο, π.χ. ιδρύω → ίδρυσα, ευτυχώ → ευτύχησα. 

Εξαιρούνται τα ρήματα έχω (είχα), έρχομαι (ήρθα) και είμαι (ήμουν).

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στους τύπους της προστακτικής, στους οποίους δεν πρέπει να βάζουμε αύξηση, καθώς μόνο η οριστική έγκλιση έχει αύξηση.

Λέμε, λοιπόν, στην προστακτική διάγραψε και όχι διέγραψε

ή επίτρεψε και όχι επέτρεψε

Πηγή: Γραμματική της Νέας Ελληνικής Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, Σ.Χατζησαββίδης-Αθ.Χατζησαββίδου