Χρονική βαθμίδα, ποιόν, θέματα ρήματος (Ν. Γλώσσα, 2η ενότητα)

Τρεις οι χρονικές βαθμίδες, παρόν, παρελθόν, μέλλον.
Όταν μας δίνεται ένα ρήμα σε μια πρόταση και μας ζητείται να εντοπίσουμε τη χρονική βαθμίδα, πρώτα βρίσκουμε σε ποια έγκλιση είναι το ρήμα αυτό.

α) Αν είναι σε υποτακτική ή προστακτική,τα πράγματα είναι απλά, γιατί η χρονική βαθμίδα είναι πάντοτε το μέλλον (άρα δεν ψάχνουμε τον χρόνο του ρήματος).
π.χ. Να φύγεις αμέσως = υποτακτική αορίστου, χρονική βαθμίδα: μέλλον
Συνέχισε κατά τον ίδιο τρόπο=προστακτική αορίστου, χρονική βαθμίδα: μέλλον
Να διαβάζετε προσεκτικά=υποτακτική ενεστώτα, χρονική βαθμίδα: μέλλον

 β) Αν το ρήμα είναι σε οριστική, τότε θα πρέπει να ελέγξω τον χρόνο του.
Αν έχω ενεστώτα και παρακείμενο, η χρονική βαθμίδα είναι το παρόν.
Αν έχω παρατατικό, αόριστο και υπερσυντέλικο, η χρονική βαθμίδα είναι το παρελθόν.
Αν έχω μέλλοντα εξακολουθητικό, στιγμιαίο/συνοπτικό και συντελεσμένο, η χρονική βαθμίδα είναι το μέλλον.
π.χ. Γράψαμε χτες διαγώνισμα=οριστική αορίστου, χρονική βαθμίδα: παρελθόν.
Θα πάμε αύριο εκδρομή=οριστική στιγμιαίου μέλλοντα, χρονική βαθμίδα: μέλλον.
Βλέπω μια ταινία στην τηλεόραση=οριστική ενεστώτα, χρονική βαθμίδα: παρόν.

Για να μην μπερδευόμαστε με τον χρόνο του ρήματος στην υποτακτική και προστακτική, θα προσέχουμε το θέμα του.  

Τα ρήματα έχουν δυο θέματα, με τα οποία σχηματίζουν όλους τους χρόνους: το ενεστωτικό και το αοριστικό.  

Με το ενεστωτικό σχηματίζουν ενεστώτα, παρατατικό και εξακολουθητικό μέλλοντα, 

ενώ με το αοριστικό σχηματίζουν τους υπόλοιπους χρόνους: αόριστο, συνοπτικό/στιγμιαίο μέλλοντα, παρακείμενο, υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα. 
Ακολουθούν κάποια παραδείγματα ρημάτων σε υποτακτική και προστακτική:

• φεύγω: θέμα ενεστ.=φευγ-, θέμα αορ.=φυγ-

φύγε=προστακτική αορίστου, να φεύγετε=υποτακτική ενεστώτα, να φύγουμε=υποτακτική αορίστου

• συνεχίζω: θέμα ενεστώτα=συνεχιζ-, θέμα αορίστου=συνεχισ-

συνεχίστε=προστακτική αορίστου, να συνεχίζουν=υποτακτική ενεστώτα, συνέχιζε=προστακτική ενεστώτα, να συνεχίσεις=υποτακτική αορίστου

• αγαπώ: θέμα ενεστώτα=αγαπ-, θέμα αορίστου=αγαπησ-

αγαπάτε: προστακτική ενεστώτα, να αγαπήσεις=υποτακτική αορίστου, αγάπησε=προστακτική αορίστου, να αγαπάς=υποτακτική ενεστώτα

[ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ:

•  τα ρήματα σε -ίζω σχηματίζουν μέλλοντα σε -ίσω, αόριστο σε -ισα, απαρέμφατο σε -ίσει.

• τα ρήματα σε -ώ σχηματίζουν μέλλοντα σε -ήσω, αόριστο σε -ησα, απαρέμφατο σε -ήσει]

Αν γνωρίζω τα παραπάνω, δε θα κάνω λάθος και τους τύπους με δύο ή ένα -λ-.
Συγκεκριμένα, αφού το θέμα του ενεστώτα χρησιμοποιείται και στον παρατατικό και στον εξακολουθητικό μέλλοντα, σε αυτούς τους χρόνους θα έχω τα δύο -λ-, ενώ στους υπόλοιπους το ένα.
Έτσι: ενεστώτας: παραβάλλω
παρατατικός: παρέβαλλα
μέλλοντας στιγμιαίος/συνοπτικός: θα παραβάλω
αόριστος: παρέβαλα
μέλλοντας εξακολουθητικός: θα παραβάλλω
παρακείμενος: έχω παραβάλει
υπερσυντελικός: είχα παραβάλει
μέλλοντας συντελεσμένος: θα έχω παραβάλει

Ποιόν: 

εξακολουθητικό, στιγμιαίο-συνοπτικό, συντελεσμένο-τετελεσμένο.

Το θέμα του ρήματος συνδέεται και με το ποιόν του.  Συγκεκριμένα:  οι χρόνοι που σχηματίζονται με το ενεστωτικό θέμα έχουν εξακολουθητικό ποιόν. 

Δηλαδή: ενεστώτας, παρατατικός και εξακολουθητικός μέλλοντας.

Τετελεσμένο ποιόν έχουν ο παρακείμενος, υπερσυντέλικος και συντελεσμένος μέλλοντας (δηλαδή οι τρεις χρόνοι που σχηματίζονται περιφραστικά με το ρήμα έχω)

Συνοπτικό/στιγμιαίο ποιόν έχουν μόνο ο αόριστος και ο συνοπτικός/στιγμιαίος μέλλοντας.

Κι ένα παιχνίδι για ...χαλάρωμα, που λένε και οι προπονητές μετά την προπόνηση! :)