Ουσιαστικά α κλίσης: θηλυκά, παραδείγματα κλίσης (τρίαινα, δωρεά, χώρα, σημαία)

ΚΛΙΣΗ ΘΗΛΥΚΩΝ Α΄ΚΛΙΣΗΣ σε -α

κνῖσα    (ι=μακρό, ΜΒ)                  κίσσα    (ι =βραχύ, οξεία)                             τρίαινα                               

Το ι στις λέξεις κνῖσα, κίσσα είναι δίχρονο, άρα πρέπει να σας πω εγώ αν είναι μακρό ή βραχύ.

Αν έχω στην κατάληξη της ονομαστικής ενικού σύμφωνο (εκτός από το ρ) +α, τότε ισχύουν 2 κανόνες:

α) το α αυτό της κατάληξης είναι βραχύ στην ονομαστική.  Αφού είναι βραχύ στην ονομαστική ενικού, θα είναι βραχύ και  στην αιτιατική και την κλητική ενικού 

Γι’αυτό βάζω περισπωμένη σε ονομαστική, αιτιατική, κλητική ενικού στην κνῖσα: ἡ κνῖσα, τήν κνῖσαν, ὦ κνῖσα / επειδή έχω μακρό στην παραλήγουσα και βραχύ στη λήγουσα ΜΒ.

[Η κίσσα θα πάρει οξεία, δε με ενδιαφέρει που έχει βραχύ στη λήγουσα, γιατί το ι της παραλήγουσας που τονίζεται είναι βραχύ και τα βραχύχρονα παίρνουν μόνο και πάντα οξεία: ἡ κίσσα, τήν κίσσαν, ὦ κίσσα

Η τρίαινα έχει κι αυτή βέβαια βραχεία τη λήγουσα, οπότε κρατάω τον τόνο κανονικά στην προπαραλήγουσα και στις τρεις αυτές πτώσεις, δηλ. ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού, αφού με βραχεία λήγουσα μπορώ να τονίζω κανονικά την προπαραλήγουσα: ἡ τρίαινα,  τήν τρίαιναν, ὦ τρίαινα]

β) SOS, ΠΡΕΠΕΙ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΝΑ ΤΟ ΜΑΘΩ:  στη γενική και δοτική ενικού βάζω η στις καταλήξεις (ης, ῃ            ή,           αν τονίζεται, ῆς, ῇ)

Αυτό το η είναι μακρόχρονο, άρα θα προσέξω και τον τονισμό στην κνῖσα και στην τρίαινα.

Στην κίσσα δε θα με απασχολήσει ο τονισμός, γιατί το ι που τονίζεται  είναι βραχύ, οπότε οξεία παίρνει πάντα και δεν ελέγχω τη λήγουσα: τῆς κίσσης, τῇ κίσσῃ

Η κνῖσα όμως θα αλλάξει τον τόνο της στη γενική και δοτική ενικού, γιατί θα έχει πια μακρόχρονη λήγουσα σε αυτές τις πτώσεις: τῆς κνίσης, τῇ κνίσῃ (μακρό στην παραλήγουσα, μακρό και στη λήγουσα, ΜΜ)

Η τρίαινα, που τονίζεται στην προπαραλήγουσα (προπαροξύτονο ουσιαστικό δηλαδή), θα κατεβάσει τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική και δοτική, όπου θα έχει μακρόχρονη κατάληξη: τῆς τριαίνης, τῇ τριαίνῃ  (όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται!).  Και βέβαια, πάντα οξεία θα έχουν αυτά τα προπαροξύτονα ουσιαστικά στη γενική και δοτική ενικού, αφού έχουν μακρόχρονη λήγουσα.

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ: ΟΛΑ ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΛΗΓΟΥΣΑ ΣΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ

τῶν κνισῶν, τῶν κισσῶν, τῶν τριαινῶν (περισπωμένη φυσικά)

Η κνῖσα και η κίσσα, που τονίζονται στην παραλήγουσα, θα τονίζονται στην παραλήγουσα και στις υπόλοιπες πτώσεις του πληθυντικού:

αἱ κίσσαι, ταῖς κίσσαις, τάς κίσσας, ὦ κίσσαι (παντού οξεία, βέβαια, γιατί το ι που τονίζεται είναι βραχύ)

αἱ κνῖσαι, ταῖς κνίσαις, τάς κνίσας, ὦ κνίσαι (εδώ το ι που τονίζεται είναι μακρό, όπως σας είπα στην αρχή, άρα θα εφαρμόσω τους κανόνες τονισμού: μακρό στην παραλήγουσα και βραχύ στη λήγουσα; θα βάλω περισπωμένη στην παραλήγουσα, άρα κνῖσαι / μακρό και στην παραλήγουσα και στη λήγουσα; θα βάλω τότε οξεία στην παραλήγουσα, άρα κνίσαις, κνίσα[1]ς)

 

 

ἡ δωρεά, η χώρα, η σημαία

Αν έχω στην κατάληξη της ονομαστικής ενικού φωνήεν ή δίφθογγο ή το ρ+α, τότε ισχύουν 2 κανόνες:

α) το α αυτό της κατάληξης είναι μακρό στην ονομαστική ενικού.  Αφού είναι μακρό στην ονομαστική ενικού, θα είναι μακρό και  στην αιτιατική και την κλητική ενικού 

Γι’ αυτό όλα τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας έχουν πάντα οξεία σε όλες τις πτώσεις του ενικού, αν τονίζονται στην παραλήγουσα.

Αν τονίζονται στη λήγουσα, θα έχουν περισπωμένη στη γενική και δοτική ενικού (δωρεᾶς, δωρεᾷ)

β) κρατάνε το α αυτό της ονομαστικής ενικού σε όλες τις πτώσεις του ενικού: α, ας, ᾳ, αν, α (όλες αυτές οι καταλήξεις είναι μακρόχρονες!)

 

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ: ΟΛΑ ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΛΗΓΟΥΣΑ ΣΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ

τῶν δωρεῶν, τῶν χωρῶν, τῶν σημαιῶν (φυσικά περισπωμένη)

Η δωρεά, που τονίζεται στη λήγουσα,  θα πάρει περισπωμένη και στη δοτική πληθυντικού (αἱ δωρεαί, ταῖς δωρεαῖς, τάς δωρεάς, ὦ δωρεαί)

Η χώρα και η σημαία, που τονίζονται στην παραλήγουσα κι έχουν μακρόχρονη αυτήν την παραλήγουσα, θα πάρουν περισπωμένη στην ονομαστική και κλητική ενικού, γιατί εκεί υπάρχει βραχύχρονη λήγουσα:

αἱ χῶραι (ΜΒ), ταῖς χώραις (ΜΜ), τάς χώρας (ΜΜ), ὦ χῶραι (ΜΒ)

αἱ σημαῖαι (ΜΒ), ταῖς σημαίαις (ΜΜ), τάς σημαίας (ΜΜ), ὦ σημαῖαι (ΜΒ)

 

Αν είχαμε το ουσιαστικό σοφία, που έχει βραχύ το ι της παραλήγουσας, αυτό θα πάρει οξεία σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού, εκτός βέβαια από τη γενική πληθυντικού, γιατί τα βραχύχρονα μόνο οξεία μπορούν να πάρουν ως τόνο: αἱ σοφίαι, ταῖς σοφίαις, τάς σοφίας, ὦ σοφίαι

---

[1] Το α στην κατάληξη –ας στα ουσιαστικά της α΄ κλίσης είναι ΠΑΝΤΑ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΟ! (ΚΑΝΟΝΑΣ)