Αύξηση παρελθοντικών χρόνων σε σύνθετα ρήματα

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ – ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΣΕ ΣΥΝΘΕΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Αν το ρήμα είναι σύνθετο με α΄ συνθετικό μια πρόθεση,

τότε η αύξηση είναι εσωτερική,

δηλαδή μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα.

 

[εννοεέιται ότι δε βάζω ψιλή[1] πάνω από το –ε- της εσωτερικής αύξησης:

όχι εισέφερον αλλά εισέφερον]

ΑΠΛΟ ΡΗΜΑ	ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΑΠΛΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ	ΣΥΝΘΕΤΟ ΡΗΜΑ	ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΘΕΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ[2]
λύω	ἔλυον	(παρά+λύω)  παραλύω	(παρά+ έλυον) παρέλυον (όχι παραέλυον!)
φέρω	ἔφερον	(εἰς+φέρω)   εἰσφέρω	(εἰσ+ἔφερον) εἰσέφερον
βάλλω	ἔβαλλον	(ὑπέρ+βάλλω)   ὑπερβάλλω	(ὑπέρ+ἔβαλον) ὑπερέβαλλον
οἰκίζω	ᾤκιζον	(σύν+οἰκίζω)  συνοικίζω	(συν+ᾤκιζον) συνῴκιζον
τρέφω	ἔτρεφον	(ἐκ+τρέφω)  ἐκτρέφω   εκ+ σύμφωνο (εκ-τρέφω)	(ἐξ+ἔτρεφον) ἐξέτρεφον   εξ+ φωνήεν (εξ-έτρεφον)
στρατεύω	ἔστράτευον	(ἐκ+στρατεύω)   ἐκστρατεύω     ἐκ+ σύμφωνο (ἐκ-στρατεύω)	(ἐξ+ἔστράτευον)  ἐξεστράτευον   ἐξ+ φωνήεν (ἐξ-εστράτευον)
γράφω	ἔγραφον	(συν+γράφω)  συγγράφω     (και στον μέλλοντα συγγράψω)	(συν+ἔγραφον) συνέγραφον   Παίρνουμε βέβαια την αρχική μορφή της πρόθεσης (όχι …συγέγραφον!)
ἄγω	ἦγον	(συν+ἄγω)  συνάγω	(συν+ἦγον)  συνῆγον
κωμιάζω	ἔκωμίαζον	(ἐν+κωμιάζω)   ἐγκωμιάζω     (και στον μέλλοντα εγκωμιάσω)	(ἐν+ἔκωμίαζον)  ἐνεκωμίαζον   Παίρνουμε την αρχική μορφή της πρόθεσης (όχι …ἐγεκωμίαζον!)
λέγω	ἔλεγον	(σύν+λέγω)  συλλέγω	(συν+ἔλεγον)  συνέλεγον   Παίρνουμε την αρχική μορφή της πρόθεσης (συν)
χαίρω	ἔχαιρον	(σύν+χαίρω)  συγχαίρω	(σύν+ἔχαιρον)  συνέχαιρον   Παίρνουμε την αρχική μορφή της πρόθεσης (συν)

 

Και για όσους …γενναίους  θέλουν περισσότερες λεπτομέρειες:

(ν+ουρανικό=γ)    ν+κ=γξ                    ν+γ=γγ                   ν+χ=γχ	(ἐν+κρύπτω)	ἐγκρύπτω
	(ἐν+γράφω)	ἐγγράφω
	(συν+χαίρω)	συγχαίρω
ν+ξ=γξ	(εν+ξύω)	εγξύω
(ν+χειλικό=μ)      ν+π=μπ                 ν+β=μβ                 ν+φ=μφ	(συν+πάσχω)	συμπάσχω
	(ἐν+βάλλω)	ἐμβάλλω
	(ἐν+φαίνω)	ἐμφαίνω
ν+ψ=μψ	(ἐν+ψυχος)	ἐμψυχος
ν+λ=λλ	(συν+λέγω)	συλλέγω
ν+ρ=ρρ (συνήθως) [3]	(συν+ῥάπτω)	συρράπτω
ν+μ=μμ	(ἐν+μένω)	ἐμμένω

 

ΤΡΟΠΗ    κ, π, τ    σε     χ,  φ,  θ

Στη σύνθεση τα π,τ στο τέλος της πρώτης λέξης τρέπονται αντίστοιχα σε  φ, θ  όταν η δεύτερη λέξη παίρνει δασεία
κατά + ἕλκω	( κατ +ἕλκω)	καθέλκω
ἀπό + ὁρῶ	(ἀπ + ὁρῶ)	(ἀφορώ
Το κ της πρόθεσης ἐκ στη σύνθεση μένει αμετάβλητο μπροστά από οποιοδήποτε σύμφωνο (ἐκθέω, ἐκστρατεύω, ἐκδίδωμι)
Η πρόθεση ἐκ μπροστά από φωνήεν γίνεται ἐξ, π.χ. ἐξευρίσκω (ευρίσκω)

---

[1] Ψιλή ή δασεία μόνο στο αρχικό φωνήεν ή στην αρχική δίφθογγο της λέξης

[2] Έτσι και οι αόριστοι: παρέλυσα / συνῴκισα / ἐξεστράτευσα / συνέγραψα / ἐνεκωμίασα /

[3]  ή  ν+ρ= νρ,  ἐνράπτω, ἔνρινος (και ἔρρινος)