Ουσιαστικά α΄ κλίσης: τονισμός

 

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ ΚΛΙΣΗΣ, ΤΟΝΙΣΜΟΣ

·         Τα οξύτονα (δηλ. αυτά που στην ονομαστική ενικού έχουν οξεία στη λήγουσα) έχουν πάντα τον τόνο στη λήγουσα, σε όλες τις πτώσεις, π.χ. ὁ κριτής, τοῦ κριτοῦ, τῷ κριτῇ, τὸν κριτήν

·         Τα οξύτονα παίρνουν περισπωμένη στη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού (πάντα η μακρόχρονη λήγουσα στη γενική και δοτική, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη), π.χ. τῆς πηγῆς, τῇ πηγῇ, τῶν πηγῶν, ταῖς πηγαῖς

 

 

·         Τα παροξύτονα (δηλ. αυτά που στην ονομαστική ενικού έχουν οξεία στην παραλήγουσα) τονίζονται στην παραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις, εκτός από τη γενική πληθυντικού, στην οποία τονίζονται στη λήγουσα (όπως όλα τα ουσιαστικά της α΄ κλίσης), π.χ. ὁ κοχλίας, τοῦ κοχλίου, τοῖς κοχλίαις, τούς κοχλίας, αλλά τῶν κοχλιῶν (φυσικά περισπωμένη στη γενική πληθυντικού).

 

 

·         Τα προπαροξύτονα (δηλ. αυτά που στην ονομαστική ενικού έχουν οξεία στην προπαραλήγουσα):

- διατηρούν τον τόνο στην προπαραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι βραχύχρονη,

 - αλλά τον κατεβάζουν στην παραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη (ο γνωστός κανόνας τονισμού: όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται)

 

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα προπαροξύτονα κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στις εξής πτώσεις:

γενική & δοτική ενικού

δοτική & αιτιατική πληθυντικού

 

Φυσικά, στη γενική πληθυντικού ο τόνος πάντα είναι στη λήγουσα (περισπωμένη).

 

θά­λατ­τα θα­λάτ­της θα­λάτ­τῃ θά­λατ­ταν θά­λατ­τα	θά­λατ­ται θα­λατ­τῶν θα­λάτ­ταις θα­λάτ­τας θά­λατ­ται

 

Καταλήξεις:

 

ΑΡΣΕΝΙΚΑ

ονομαστική	-ας	μακρόχρονη	-ης	μακρόχρονη
γενική	-ου	μακρόχρονη	-ου	μακρόχρονη
δοτική	-ᾳ	μακρόχρονη	-ῃ	μακρόχρονη
αιτιατική	-αν	μακρόχρονη	-ην	μακρόχρονη
κλητική	-α	μακρόχρονη	-η/-α	μακρόχρονη/βραχύχρονη

Το α στην κατάληξη –ας είναι πάνα μακρόχρονο.

 

 

ΘΗΛΥΚΑ[U1] 

ονομαστική	-α	μακρόχρονη	-α	βραχύχρονη
γενική	-ας	μακρόχρονη	-ης	μακρόχρονη
δοτική	-ᾳ	μακρόχρονη	-ῃ	μακρόχρονη
αιτιατική	-αν	μακρόχρονη	-αν	βραχύχρονη
κλητική	-α	μακρόχρονη	-α	βραχύχρονη
	π.χ.  κεραία, ἡμέρα		π.χ. θάλασσα, πεῖνα

 

 

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

ονομαστική	-αι	βραχύχρονη
γενική	-ῶν	μακρόχρονη
δοτική	-αις	μακρόχρονη
αιτιατική	-ας	μακρόχρονη
κλητική	-αι	βραχύχρονη

 

---

 [U1]Κανονικά αν πριν από την κατάληξη –α- υπάρχει σύμφωνο (εκτός από το –ρ-), τότε αυτό το α είναι βραχύχρονο.  π.χ. θάλασσα, πεῖνα

 

Αν πριν από το –α- υπάρχει φωνήεν/δίφθογγος ή το –ρ-, τότε το –α- είναι μακρόχρονο.  π.χ.  κεραία, ἡμέρα

 

Ωστόσο:

Στον κανόνα αποτελούν εξαίρεση και έχουν το –α- βραχύχρονο τα προπαροξύτονα θηλυκά, όπως ἡ εὐ-γένεια, ἡ ἀλήθεια, ἡ μάχαιρα, και τα ουσιαστικά γαῖα, γραῖα, μαῖα, μυῖα, μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σπεῖρα, σφαῖρα, σφῦρα.

Τέλος, έχουν το -α μακρόχρονο, αν και προηγείται σύμφωνο, μερικά κύρια ονόματα, όπως Ἀνδρομέδα, Φιλομήλα, Διοτίμα κ.ά.